Orta Vadeli Program (OVP) açıklandı: OVP Resmi Gazete'de
Orta Vadeli Program (OVP) açıklandı: OVP Resmi Gazete'de... 2024-2026 dönemine ilişkin enflasyon, istihdam, büyüme gibi temel makro ekonomik hedeflerin yer aldığı Orta Vadeli Program kamuoyuna açıklandı. Buna göre 2023 büyüme beklentisi bir önceki programa göre yüzde 5'ten yüzde 4,4'e çekildi. 2024 büyüme hedefi ise yüzde 5,5'ten yüzde 4'e geriledi. Enflasyon hedeflerinde ise belirgin artış dikkat çekti. Buna göre önceki programda yüzde 24,9 olarak belirlenen 2023 enflasyon tahmini yüzde 65'e çıktı. 2024 enflasyon tahmini ise yüzde 33'e çıktı.
Abone Ol
Ekonomi kamuoyu gelecek 3 y�l i�in yol haritas� niteli�indeki Orta Vadeli Program'a odakland�.
Program, Cumhurba�kanl��� K�lliyesi'nde a��klan�yor. Program�n sunumu i�in i� d�nyas�, bankac�l�k sekt�r� temsilcileri ile birlikte ekonomistlerin de oldu�u 400 ki�i davet edildi.
Bir �nceki OVP'de 2023'te y�zde 5, 2024 ve 2025'te y�zde 5,5 b�y�me hedefi belirlenmi�ti.
2022'de a��klanan bir �nceki program 2023 y�l sonu T�FE'yi y�zde 24,9, cari i�lemler dengesinin milli gelire oran�n� ise eksi y�zde 2,5 olarak �ng�rm��t�. Gelinen noktada T�rkiye Cumhuriyet Merkez Bankas� y�zde 58 oran�nda y�l sonu T�FE beklentisini a��klarken cari a��k ise milli gelirin y�zde 6's�na ula�t�.
--Haber reklamdan sonra devam ediyor--
2024-2026 d�nemine ili�kin enflasyon, istihdam, b�y�me gibi temel makro ekonomik hedeflerin yer ald��� Orta Vadeli Program ile ilgili Cumhurba�kan� Yard�mc�s� Cevdet Y�lmaz sunum ger�ekle�tirdi.
OVP kamu kesimi ve �zel kesim i�in �ng�r�lebilirli�i art�ran bir yol haritas� niteli�i ta��maktad�r. Bu y�lki OVP'de yenilik olarak yap�sal reformlar� dahil ettik.
OVP'nin ilk y�l�nda uygulanacak politikalara ayr�nt�l� olarak 2024 y�l� Cumhurba�kanl��� y�ll�k program�nda yer verilecek.
OVP'nin d�rt temel amac� var: Afet yaralar�n�n sar�lmas�, enflasyonun tek haneye d���r�lmesi, yat�r�m, istihdam, �retim ve ihracat perspektifinde b�y�me ve istihdam�n devam ettirilmesi ve sosyal adalet ve refah�n�n g��lendirilmesi.
Burada �� temel politika arac� var.
Deprem harcamalar� hari� mali disipline �nem verece�iz. Para politikas� d�nemin ihtiya�lar�na g�re uygulanacak. TCMB ara� ba��ms�zl��� �er�evesinde �zerine d��eni yapacak. Yap�sal d�n���mlerde �nemli bir �er�eve olu�turduk.
D�nya ve b�lgemiz zorlu bir d�nemden ge�iyor. Ama bu zorlu d�nemler ayn� zamanda f�rsatlar�n oldu�u d�nemlerdir.
OVP'de 2024 b�y�me tahmini y�zde 4, 2025 i�in y�zde 4,5 ve 2026 i�in y�zde 5 oldu. 2023 i�in b�y�me tahmini ise y�zde 4,4 oldu. B�y�mede tahminlerin y�zde 5'in alt�nda kalmas�n�n nedeni deprem ko�ullar� olmu�tur.
Ki�i ba��na gelirin 2024'te 12,875, 2025'te 13,717, 2026'da 14,855 dolar olarak ger�ekle�mesini bekliyoruz.
Y�l sonunda cari i�lemler a����n�n milli gelire oran�n�n y�zde 4 olmas�n� �ng�r�yoruz.
Bu OVP d�neminde 3 trilyona yak�n bir kayna��n afetin yaralar�n�n sar�lmas�na ayr�laca��n� �ng�r�yoruz.
2024'te b�t�e a����n�n milli gelire oran� tahmini y�zde 6,4; 2025 i�in y�zde 3,4 ve 2026 i�in y�zde 2,9 olarak belirlendi.
7 �ncelikli yap�sal reform yapaca��z.
Reform ba�l�klar�m�z; B�y�me ve Ticaret, Be�eri Sermaye ve �stihdam, Kamu Maliyesi, Afet Y�netimi, �� ve Yat�r�m Ortam�n� �yile�tirme, Fiyat �stikrar� ve Finansal �stikrar, Ye�il ve Dijital D�n���m.
OVP'nin ekonomimiz i�in hay�rlara vesile olmas�n� diliyorum. Ekonomi ile ilgili planlar�m�zda 6 �ubat'ta ya�anan depremi asla g�z ard� etmiyoruz. Maliyeti 104 milyar dolar olarak �ng�r�len asr�n felaketi ile T�rkiye m�cadele ediyor.
B�y�me performans�m�z� kesintisiz 12 �eyre�e ��kard�k. �hracatta y�ll�k bazda 253,5 milyar dolar� yakalad�k. �stihdamda da herhangi bir kayb�m�z yok.
T�m d�nyada oldu�u gibi enflasyon bizim de sorunumuzdur.
F�rsat��lara y�nelik denetimlerimiz devam ediyor. Kimi sekt�rlerde olu�an fiyat k�p���n�n indi�ine ve piyasan�n dengesini bulmaya ba�lad���na �ahit oluyoruz.
Merkez Bankas� rezervlerimiz 117,3 milyar dolar seviyesindeki g��l� seyrini s�rd�r�yor.
ORTA VADEL� PROGRAM (OVP) NED�R?
5018 say�l� Kanunun 16'nc� maddesi uyar�nca, �ok y�ll� b�t�e haz�rl�k s�reci Bakanlar Kurulunun en ge� Eyl�l ay�n�n ilk haftas� sonuna kadar makro politikalar�, ilkeleri, hedef ve g�sterge niteli�indeki temel ekonomik b�y�kl�kleri de kapsayacak �ekilde Kalk�nma Bakanl���nca haz�rlanan orta vadeli program� kabul etmesiyle ba�lamaktad�r.
Orta Vadeli Program, b�t�e s�recini ba�latarak stratejik ama�lar temelinde kamu politikalar� ve uygulamalar�n� �ekillendirecek ve kaynak tahsisini bu �er�evede y�nlendirecektir. Ayn� zamanda, kamu ve �zel kesim i�in �ng�r�lebilirli�i art�racak bir yol haritas� niteli�inde olan bu Program, son y�llarda sosyal ve ekonomik alanda sa�lanan geli�melerin daha sa�lam bir zeminde s�rd�r�lmesi suretiyle g�ven ve istikrara katk�da bulunacakt�r.
�e�itli alanlarda birbirleriyle tutarl� bir ama�, politika ve �ncelikler seti sunan Orta Vadeli Program, makro politikalar�n yan� s�ra, temel geli�me eksenlerini ve ana sekt�rleri kapsamaktad�r.
Bakanl�k ve kurum b�t�elerinin haz�rlanmas�nda, idari ve yasal d�zenlemelerin ger�ekle�tirilmesinde, kurumlar�n karar alma ve uygulama s�re�lerinde Program�n ama� ve �ncelikleri esas al�nacakt�r.
Dinamik bir yap� arz eden ve �� y�ll�k perspektife sahip olan Program, y�ll�k uygulamalar�n sonu�lar� ve genel �artlardaki de�i�meler dikkate al�narak, her y�l yenilenmektedir. Bu kapsamda, Program uygulamalar� ile Program� etkileyebilecek d��sal geli�meler etkili bir �ekilde izlenecek ve de�erlendirilecektir. Programda yer alan ama� ve �ncelikler bak�m�ndan uygulaman�n izlenmesi, de�erlendirilmesi ve Bakanlar Kuruluna bilgi sunulmas�ndan Kalk�nma Bakanl��� sorumludur.
Orta Vadeli Program ��eri�i;
– Kamu ve �zel kesim i�in �ng�r�lebilirli�i art�racak bir yol haritas� niteli�indedir.
– �e�itli alanlarda birbirleriyle tutarl� bir ama�, politika ve �ncelikler seti sunmaktad�r.
– Makro politikalar�n yan� s�ra, temel geli�me eksenlerini ve ana sekt�rleri kapsar.
– Uzun vadeli ama�lara katk�da bulunacak �ekilde, �� y�ll�k d�nemde �zerinde yo�unla��lacak �ncelikleri tespit eder.
– Uygulamalar�n sonu�lar� ve genel �artlardaki de�i�meler dikkate al�narak, her y�l yenilenecek dinamik bir yap� arzeder.
– �� y�ll�k perspektife sahiptir.
OVP'nin borsaya, alt�na, dolara etkisi ne olur
H�k�met iddial�, uzmanlar temkinli
Ekonomi y�netimi, son bir ayd�r OVP'ye ili�kin talep ve �nerileri almak �zere i� d�nyas�n�n farkl� kesimleri ile �zel toplant�lar d�zenliyor. Son g�nlerde ise ekonomi y�netiminin tepe isimleri, Eyl�l ortas�na kadar a��klanmas� beklenen yeni OVP'ye ili�kin birbiri ard�na iddial� a��klamalar yap�yorlar. Cumhurba�kan� Yard�mc�s� Cevdet Y�lmaz, "Orta Vadeli Program ile �ng�r�lebilirli�in artt��� bir ortama ge�i� yapm�� olaca��z" derken Hazine ve Maliye Bakan� Mehmet �im�ek de "OVP, hem �zel sekt�r hem kamu sekt�r� i�in �nemli bir rehber ve yol haritas� fonksiyonunu yerine getirecek" �eklinde konu�tu.
DW T�rk�e'ye konu�an Bo�azi�i �niversitesi Ekonomi B�l�m� ��retim �yesi Prof. Dr. Burak Salto�lu, analistler ve piyasay� izleyen uzmanlar�n OVP tahminlerinin seviyesi ve tutarl�l�klar�n� dikkatle inceleyece�ine i�aret ediyor. �zellikle b�y�me, cari a��k ve enflasyon hedeflerindeki tutarl�l���n �nemli olaca��n� vurgulayan Prof. Salto�lu, "Say�n �imsek'in '2026'dan sonra normalle�ece�iz' yorumu da yine OVP i�inde aranacakt�r. TCMB'nin yeni enflasyon ve b�y�me tahminleri de yeni OVP'de aranacakt�r" diyor.
OVP'de Mart 2024 yerel se�imleri sonras�nda ekonomide at�lacak ad�mlara ili�kin sinyallerin de verilmesi gerekti�ini belirten Salto�lu, "Ama ge�mi�te de oldu�u gibi OVP'ler ciddi anlamda �a�t��� ve �a�aca�� i�in a��r� y�ksek bir �nem atfetmek de do�ru olmaz. Temel kurgu ve tutarl�l�k konusunda bir sorun g�r�lmezse, olumlu olur ama ekonomide �ok fazla y�nlendirme etkisi olaca�� kan�s�nda de�ilim" diye konu�uyor.
Prof. Salto�lu'nun da i�aret etti�i gibi, son y�llarda a��klanan OVP'lerde ekonomiye ili�kin hedef ve tahminler b�y�k oranda yanl�� ��kt�. Berat Albayrak'�n ekonominin ba��na getirildi�i 2018 y�l�nda sonra a��klanan OVP'lerde �zellikle b�y�me, enflasyon ve dolar kuru tahminleri tutmad�.
OVP'de �a�an tahmin ve hedefler
2019 y�l�nda a��klanan OVP'de, 2020 y�l� i�in y�zde 5 b�y�me, y�zde 8,5 enflasyon ve dolar kurunda 6 TL seviyesi belirlenmi�ti. Ancak 2020 sonunda b�y�me y�zde 1,8'e d��erken, enflasyon y�zde 14,6'ya ��kt�. Dolar kuru ise 7 dolar oldu. 2021'de a��klanan OVP'de ise 2022 i�in y�zde 9,8 enflasyon ve dolar kurunda 9,2 TL seviyesi �ng�r�ld�. Fakat 2022 sonunda enflasyon y�zde 64'e ��karken, dolar kuru 18,7 TL'ye t�rmand�. Cari a��k ise 48,8 milyar dolar oldu.
Eyl�l 2022'de a��klanan son OVP'de ise 2023 y�l� sonunda ki�i ba��na gelirde 10 bin dolar seviyesinin a��laca��, enflasyonun ise y�zde 24,9 olarak ger�ekle�ece�i tahmini yap�ld�. Ortalama dolar kuru ise 21,5 TL olarak belirlendi. Ancak 2023'�n neredeyse 8 ay�n�n geride kald��� bug�nlerde dolar kuru 27 TL'yi a�m�� durumdayken, temmuz itibariyle y�zde 48 olan enflasyonun y�lsonunda y�zde 70'e yakla�mas� bekleniyor.
DW T�rk�e'ye konu�an Beykoz �niversitesi ��letme ve Y�netim Bilimleri Fak�ltesi ��retim �yesi Prof. Dr. Evren Bolg�n, yeni a��klanacak OVP'ye b�y�k umutlar ba�laman�n yanl�� olaca��n� s�yl�yor.
Cumhurba�kanl��� sistemine ge�ilen 2018 y�l� sonras�nda h�k�metin yay�nlad��� OVP'lerin b�y�k oranda itibar kaybetti�ini savunan Prof. Bolg�n, 2018 sonras�nda haz�rlanan OVP'lerde yer alan hedef ve de�erlendirmelerin giderek rasyonellikten uzakla�t���n� ifade ediyor.
Bu nedenle son y�llarda gerek yurti�inde gerekse yurtd���nda piyasa oyuncular�, yat�r�mc�lar ve akademi d�nyas�n�n OVP'de yer alan hedef ve tahminleri dikkate almad���n� kaydeden Bolg�n, "Yeni d�nemde Mehmet �im�ek'in ba��nda oldu�u ekonomi y�netimi taraf�ndan haz�rlanacak OVP'de ise temel parametrelerdeki g�r�� ve tahminler belirleyici olacak" diyor.
"Restorasyon program� olmal�"
Yeni OVP'de ba�ta b�y�me ve enflasyon olmak �zere, AKP iktidar�n�n makro ekonomik hedeflerine ili�kin ortaya konacak �� y�ll�k projeksiyon, h�k�metin y�ksek enflasyon ve d�� ticaret a���� ile zarar g�ren dengelerinas�l d�zeltece�ine y�nelik ipu�lar� verecek. OVP'de yer alacak dolar kuru tahminleri de yine piyasa oyuncular� a��s�ndan kritik olacak.
H�k�met taraf�ndan a��klanacak yeni OVP'de T�rkiye ekonomisinde 'restorasyon' yapacak tutarl� bir program beklentisi oldu�unu belirten Bolg�n, "AKP h�k�meti se�imleri kazand� ve 5 y�ll���na daha y�netme yetkisini eline ald�. Se�imlerden bu yana 3 ay ge�ti ancak vergi art��lar d���nda hala yak�c� ekonomik sorunlara kar�� kapsaml� bir program g�remiyoruz. Yeni OVP bu beklentiyi kar��lamak zorunda" diye konu�uyor.
T�rkiye'de b�y�menin y�zde 5,5 seviyesine y�kseltilmesi gerekti�ini, bu arada y�ksek enflasyonun da d���r�lmek zorunda oldu�unu dile getiren Bolg�n, ��yle konu�uyor:
"Hem b�y�mek hem de enflasyonu d���r�p i�sizli�i patlatmamak i�in �ok dengeli bir program y�r�tmek gerekiyor. �im�ek ve ekibinin bu ne kadar ba�arabilece�ini izleyece�iz. B�t�e gelirlerini art�rmak i�in kamuda ne t�r tasarruf �nlemleri al�nacak, vergi sisteminde ne t�r de�i�ikler olacak, bunlar�n hepsini OVP'de g�rmemiz gerekir. Aksi takdirde yeni OVP'nin de di�erleri gibi pek bir anlam� olmaz."
Borsada yat�r�mc� say�s� rekor k�rd�
�te yandan yeni OVP'nin yat�r�mc�lar�n T�rkiye'ye bak���nda ve T�rk piyasalar�na g�vende olumlu de�i�iklikler yarataca��n� d���nenler de var.
DW T�rk�e'ye konu�an Sermaye Piyasalar� Dan��man� Yunus Kaya, se�im sonras�nda yat�r�mc�lar�n T�rkiye ekonomisinin gelece�ine daha pozitif yakla�t�klar�n� s�yl�yor. Kaya, "Son 5 y�lda 10 milyar dolarl�k yabanc� ��k��� olan borsaya Cumhuriyet tarihinin en g��l� yabanc� sermaye ak�mlar�ndan birini ya��yoruz. May�s ay�ndaki se�imlerden sonra ge�en iki ayda 2 milyar dolarl�k borsaya yabanc� giri�i oldu. �stelik bu giri�ler sadece borsaya y�nelik olmad�. T�rkiye'nin yurtd���nda ihra� etti�i Eurobondlara da h�cum ya�and�" diyor.
Merkezi Kay�t Kurulu�u'nun (MKK) sosyal medya hesab� Twitter �zerinden yapt��� payla��mda da borsada yat�r�mc� say�s�ndaki rekor de�i�im ortaya kondu. Buna g�re, pay senedi bakiyeli yat�r�mc� say�s�, 15 A�ustos itibar�yla 5 milyon 636 bin 160'a ula�arak rekor seviyeye ��kt�. Y�ll�k yat�r�mc� say�s�ndaki y�kseli� 3 milyon 3 bin 214 olurken, bu durum y�zde 114,06'l�k art��a i�aret etti. Ayl�k bazda bak�ld���nda da borsada yat�r�mc� say�s�, y�zde 27,54 artarak yat�r�mc�lara 1 milyon 216 bin 954 ki�i eklendi.
"�yimser beklentiler art�yor"
Se�im sonras�nda 700 seviyesini g�ren T�rkiye'nin kredi risk priminin (CDS) de 400'�n alt�na geriledi�ini hat�rlatan Kaya'ya g�re, 4 Haziran'da ekonomi y�netiminin ba��na Mehmet �im�ek'in getirilmesi, Merkez Bankas� Ba�kan� ve 3 yard�mc�s�n�n de�i�tirilmesi T�rkiye'ye y�nelik iyimser beklentileri art�rm�� durumda.
Ekonominin farkl� kesimleri ile g�r��meler yap�lmas�n�n ard�ndan eyl�l ay�nda OVP sonras�ndaki uygulamalar ile T�rkiye'nin son zamanlarda patinaj yapt��� ekonomide bir y�kseli� d�nemine girebilece�ini dile getiren Yunus Kaya, �u de�erlendirmeleri yap�yor:
"Do�rusu yabanc� yat�r�mc�lar da bunu �nden sat�n al�yorlar. Son 5 y�lda �nce ��kan kar ederken, art�k �nce giren kar ediyor diyebiliriz. Borsa a��s�ndan bakarsak yabanc� kanal�ndan s�rekli para giri�i, d�zeltmeleri bile k�sa tutup y�kseli� trendinin soluksuz devam�na yol a�t�. Borsa tarihi zirvesini bile ge�tikten sonra 2 ayda y�zde 36 y�kselmi� durumda. �zellikle ABD seans ba�lang�� saatinde gelen yabanc� al�mlar� bize bu temponun kolay durulmayaca��n� g�steriyor."
"Not art��� olursa Papua Yeni Gine seviyesine ��kar�z"
Bu arada uluslararas� kredi derecelendirme kurulu�u Moody's, ge�en hafta T�rkiye'nin ortodoks politikalar� hayata ge�irmesi durumunda not art��� yap�labilece�i sinyalini verirken bu hafta i�inde ise T�rk bankalar�n�n g�r�n�m�n� 'negatif'ten 'dura�an'a �evirdi.
Moody's'in not art���n�n beklenen not art��lar�n�n ilki olabilece�ini �ne s�ren Yunus Kaya, "��nk� 3 kurumdan biri not art�racaksa, ilk art�ran�n Moody's olmas� en do�al� olur. Ancak halen T�rkiye'nin gidecek �ok yolu var. T�rkiye, �u anda Mo�olistan ve M�s�r ile ayn� notlara sahip. E�er Moody's bir kademe iyile�tirirse; Papua Yeni Gine, Kambo�ya ve Kenya ile ayn� not d�zlemine gelmi� oluruz" �eklinde konu�uyor.
Ekonomi kamuoyu gelecek 3 yıl için yol haritası niteliğindeki Orta Vadeli Program'a odaklandı.
Program, Cumhurbaşkanlığı Külliyesi'nde açıklanıyor. Programın sunumu için iş dünyası, bankacılık sektörü temsilcileri ile birlikte ekonomistlerin de olduğu 400 kişi davet edildi.
Bir önceki OVP'de 2023'te yüzde 5, 2024 ve 2025'te yüzde 5,5 büyüme hedefi belirlenmişti.
2022'de açıklanan bir önceki program 2023 yıl sonu TÜFE'yi yüzde 24,9, cari işlemler dengesinin milli gelire oranını ise eksi yüzde 2,5 olarak öngörmüştü. Gelinen noktada Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası yüzde 58 oranında yıl sonu TÜFE beklentisini açıklarken cari açık ise milli gelirin yüzde 6'sına ulaştı.
2024-2026 dönemine ilişkin enflasyon, istihdam, büyüme gibi temel makro ekonomik hedeflerin yer aldığı Orta Vadeli Program ile ilgili Cumhurbaşkanı Yardımcısı Cevdet Yılmaz sunum gerçekleştirdi.
2023 büyüme tahmini yüzde 4,4; enflasyon tahmini yüzde 65
Yılmaz'ın sunumda öne çıkan ifadeleri şunlar oldu:
OVP kamu kesimi ve özel kesim için öngörülebilirliği artıran bir yol haritası niteliği taşımaktadır. Bu yılki OVP'de yenilik olarak yapısal reformları dahil ettik.
OVP'nin ilk yılında uygulanacak politikalara ayrıntılı olarak 2024 yılı Cumhurbaşkanlığı yıllık programında yer verilecek.
OVP'nin dört temel amacı var: Afet yaralarının sarılması, enflasyonun tek haneye düşürülmesi, yatırım, istihdam, üretim ve ihracat perspektifinde büyüme ve istihdamın devam ettirilmesi ve sosyal adalet ve refahının güçlendirilmesi.
Burada üç temel politika aracı var.
Deprem harcamaları hariç mali disipline önem vereceğiz. Para politikası dönemin ihtiyaçlarına göre uygulanacak. TCMB araç bağımsızlığı çerçevesinde üzerine düşeni yapacak. Yapısal dönüşümlerde önemli bir çerçeve oluşturduk.
Dünya ve bölgemiz zorlu bir dönemden geçiyor. Ama bu zorlu dönemler aynı zamanda fırsatların olduğu dönemlerdir.
OVP'de 2024 büyüme tahmini yüzde 4, 2025 için yüzde 4,5 ve 2026 için yüzde 5 oldu. 2023 için büyüme tahmini ise yüzde 4,4 oldu. Büyümede tahminlerin yüzde 5'in altında kalmasının nedeni deprem koşulları olmuştur.
Kişi başına gelirin 2024'te 12,875, 2025'te 13,717, 2026'da 14,855 dolar olarak gerçekleşmesini bekliyoruz.
OVP programına yönelik projeksiyonlara göre 2023 Dolar/TL tahmini 23,9; 2024 tahmini 36,8; 2025 tahmini 43,9; 2026 için 47,8 oldu.
İşsizlik oranının 2024'te yüzde 10,3'e, 2025'te yüzde 9,9'a, 2026'da yüzde 9,3'e gerilemesini bekliyoruz.
OVP'de 2024 için enflasyon tahmini yüzde 33, 2025 için yüzde 15,2; 2026'da yüzde 8,5 oldu. 2023 enflasyon tahmini yüzde 65.
Yıl sonunda cari işlemler açığının milli gelire oranının yüzde 4 olmasını öngörüyoruz.
Bu OVP döneminde 3 trilyona yakın bir kaynağın afetin yaralarının sarılmasına ayrılacağını öngörüyoruz.
2024'te bütçe açığının milli gelire oranı tahmini yüzde 6,4; 2025 için yüzde 3,4 ve 2026 için yüzde 2,9 olarak belirlendi.
7 öncelikli yapısal reform yapacağız.
Reform başlıklarımız; Büyüme ve Ticaret, Beşeri Sermaye ve İstihdam, Kamu Maliyesi, Afet Yönetimi, İş ve Yatırım Ortamını İyileştirme, Fiyat İstikrarı ve Finansal İstikrar, Yeşil ve Dijital Dönüşüm.
Yılmaz'ın sunumunun ardından Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan kürsüye çıktı.
Erdoğan'ın konuşmasında öne çıkan ifadeler şunlar oldu:
OVP'nin ekonomimiz için hayırlara vesile olmasını diliyorum. Ekonomi ile ilgili planlarımızda 6 Şubat'ta yaşanan depremi asla göz ardı etmiyoruz. Maliyeti 104 milyar dolar olarak öngörülen asrın felaketi ile Türkiye mücadele ediyor.
Büyüme performansımızı kesintisiz 12 çeyreğe çıkardık. İhracatta yıllık bazda 253,5 milyar doları yakaladık. İstihdamda da herhangi bir kaybımız yok.
Tüm dünyada olduğu gibi enflasyon bizim de sorunumuzdur.
Fırsatçılara yönelik denetimlerimiz devam ediyor. Kimi sektörlerde oluşan fiyat köpüğünün indiğine ve piyasanın dengesini bulmaya başladığına şahit oluyoruz.
Merkez Bankası rezervlerimiz 117,3 milyar dolar seviyesindeki güçlü seyrini sürdürüyor.
ORTA VADELİ PROGRAM (OVP) NEDİR?
5018 sayılı Kanunun 16'ncı maddesi uyarınca, çok yıllı bütçe hazırlık süreci Bakanlar Kurulunun en geç Eylül ayının ilk haftası sonuna kadar makro politikaları, ilkeleri, hedef ve gösterge niteliğindeki temel ekonomik büyüklükleri de kapsayacak şekilde Kalkınma Bakanlığınca hazırlanan orta vadeli programı kabul etmesiyle başlamaktadır.
Orta Vadeli Program, bütçe sürecini başlatarak stratejik amaçlar temelinde kamu politikaları ve uygulamalarını şekillendirecek ve kaynak tahsisini bu çerçevede yönlendirecektir. Aynı zamanda, kamu ve özel kesim için öngörülebilirliği artıracak bir yol haritası niteliğinde olan bu Program, son yıllarda sosyal ve ekonomik alanda sağlanan gelişmelerin daha sağlam bir zeminde sürdürülmesi suretiyle güven ve istikrara katkıda bulunacaktır.
Çeşitli alanlarda birbirleriyle tutarlı bir amaç, politika ve öncelikler seti sunan Orta Vadeli Program, makro politikaların yanı sıra, temel gelişme eksenlerini ve ana sektörleri kapsamaktadır.
Bakanlık ve kurum bütçelerinin hazırlanmasında, idari ve yasal düzenlemelerin gerçekleştirilmesinde, kurumların karar alma ve uygulama süreçlerinde Programın amaç ve öncelikleri esas alınacaktır.
Dinamik bir yapı arz eden ve üç yıllık perspektife sahip olan Program, yıllık uygulamaların sonuçları ve genel şartlardaki değişmeler dikkate alınarak, her yıl yenilenmektedir. Bu kapsamda, Program uygulamaları ile Programı etkileyebilecek dışsal gelişmeler etkili bir şekilde izlenecek ve değerlendirilecektir. Programda yer alan amaç ve öncelikler bakımından uygulamanın izlenmesi, değerlendirilmesi ve Bakanlar Kuruluna bilgi sunulmasından Kalkınma Bakanlığı sorumludur.
Orta Vadeli Program İçeriği;
– Kamu ve özel kesim için öngörülebilirliği artıracak bir yol haritası niteliğindedir.
– Çeşitli alanlarda birbirleriyle tutarlı bir amaç, politika ve öncelikler seti sunmaktadır.
– Makro politikaların yanı sıra, temel gelişme eksenlerini ve ana sektörleri kapsar.
– Uzun vadeli amaçlara katkıda bulunacak şekilde, üç yıllık dönemde üzerinde yoğunlaşılacak öncelikleri tespit eder.
– Uygulamaların sonuçları ve genel şartlardaki değişmeler dikkate alınarak, her yıl yenilenecek dinamik bir yapı arzeder.
– Üç yıllık perspektife sahiptir.
OVP'nin borsaya, altına, dolara etkisi ne olur
Hükümet iddialı, uzmanlar temkinli
Ekonomi yönetimi, son bir aydır OVP'ye ilişkin talep ve önerileri almak üzere iş dünyasının farklı kesimleri ile özel toplantılar düzenliyor. Son günlerde ise ekonomi yönetiminin tepe isimleri, Eylül ortasına kadar açıklanması beklenen yeni OVP'ye ilişkin birbiri ardına iddialı açıklamalar yapıyorlar. Cumhurbaşkanı Yardımcısı Cevdet Yılmaz, "Orta Vadeli Program ile öngörülebilirliğin arttığı bir ortama geçiş yapmış olacağız" derken Hazine ve Maliye Bakanı Mehmet Şimşek de "OVP, hem özel sektör hem kamu sektörü için önemli bir rehber ve yol haritası fonksiyonunu yerine getirecek" şeklinde konuştu.
DW Türkçe'ye konuşan Boğaziçi Üniversitesi Ekonomi Bölümü Öğretim Üyesi Prof. Dr. Burak Saltoğlu, analistler ve piyasayı izleyen uzmanların OVP tahminlerinin seviyesi ve tutarlılıklarını dikkatle inceleyeceğine işaret ediyor. Özellikle büyüme, cari açık ve enflasyon hedeflerindeki tutarlılığın önemli olacağını vurgulayan Prof. Saltoğlu, "Sayın Şimsek'in '2026'dan sonra normalleşeceğiz' yorumu da yine OVP içinde aranacaktır. TCMB'nin yeni enflasyon ve büyüme tahminleri de yeni OVP'de aranacaktır" diyor.
OVP'de Mart 2024 yerel seçimleri sonrasında ekonomide atılacak adımlara ilişkin sinyallerin de verilmesi gerektiğini belirten Saltoğlu, "Ama geçmişte de olduğu gibi OVP'ler ciddi anlamda şaştığı ve şaşacağı için aşırı yüksek bir önem atfetmek de doğru olmaz. Temel kurgu ve tutarlılık konusunda bir sorun görülmezse, olumlu olur ama ekonomide çok fazla yönlendirme etkisi olacağı kanısında değilim" diye konuşuyor.
Prof. Saltoğlu'nun da işaret ettiği gibi, son yıllarda açıklanan OVP'lerde ekonomiye ilişkin hedef ve tahminler büyük oranda yanlış çıktı. Berat Albayrak'ın ekonominin başına getirildiği 2018 yılında sonra açıklanan OVP'lerde özellikle büyüme, enflasyon ve dolar kuru tahminleri tutmadı.
OVP'de şaşan tahmin ve hedefler
2019 yılında açıklanan OVP'de, 2020 yılı için yüzde 5 büyüme, yüzde 8,5 enflasyon ve dolar kurunda 6 TL seviyesi belirlenmişti. Ancak 2020 sonunda büyüme yüzde 1,8'e düşerken, enflasyon yüzde 14,6'ya çıktı. Dolar kuru ise 7 dolar oldu. 2021'de açıklanan OVP'de ise 2022 için yüzde 9,8 enflasyon ve dolar kurunda 9,2 TL seviyesi öngörüldü. Fakat 2022 sonunda enflasyon yüzde 64'e çıkarken, dolar kuru 18,7 TL'ye tırmandı. Cari açık ise 48,8 milyar dolar oldu.
Eylül 2022'de açıklanan son OVP'de ise 2023 yılı sonunda kişi başına gelirde 10 bin dolar seviyesinin aşılacağı, enflasyonun ise yüzde 24,9 olarak gerçekleşeceği tahmini yapıldı. Ortalama dolar kuru ise 21,5 TL olarak belirlendi. Ancak 2023'ün neredeyse 8 ayının geride kaldığı bugünlerde dolar kuru 27 TL'yi aşmış durumdayken, temmuz itibariyle yüzde 48 olan enflasyonun yılsonunda yüzde 70'e yaklaşması bekleniyor.
DW Türkçe'ye konuşan Beykoz Üniversitesi İşletme ve Yönetim Bilimleri Fakültesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Evren Bolgün, yeni açıklanacak OVP'ye büyük umutlar bağlamanın yanlış olacağını söylüyor.
Cumhurbaşkanlığı sistemine geçilen 2018 yılı sonrasında hükümetin yayınladığı OVP'lerin büyük oranda itibar kaybettiğini savunan Prof. Bolgün, 2018 sonrasında hazırlanan OVP'lerde yer alan hedef ve değerlendirmelerin giderek rasyonellikten uzaklaştığını ifade ediyor.
Bu nedenle son yıllarda gerek yurtiçinde gerekse yurtdışında piyasa oyuncuları, yatırımcılar ve akademi dünyasının OVP'de yer alan hedef ve tahminleri dikkate almadığını kaydeden Bolgün, "Yeni dönemde Mehmet Şimşek'in başında olduğu ekonomi yönetimi tarafından hazırlanacak OVP'de ise temel parametrelerdeki görüş ve tahminler belirleyici olacak" diyor.
"Restorasyon programı olmalı"
Yeni OVP'de başta büyüme ve enflasyon olmak üzere, AKP iktidarının makro ekonomik hedeflerine ilişkin ortaya konacak üç yıllık projeksiyon, hükümetin yüksek enflasyon ve dış ticaret açığı ile zarar gören dengelerinasıl düzelteceğine yönelik ipuçları verecek. OVP'de yer alacak dolar kuru tahminleri de yine piyasa oyuncuları açısından kritik olacak.
Hükümet tarafından açıklanacak yeni OVP'de Türkiye ekonomisinde 'restorasyon' yapacak tutarlı bir program beklentisi olduğunu belirten Bolgün, "AKP hükümeti seçimleri kazandı ve 5 yıllığına daha yönetme yetkisini eline aldı. Seçimlerden bu yana 3 ay geçti ancak vergi artışlar dışında hala yakıcı ekonomik sorunlara karşı kapsamlı bir program göremiyoruz. Yeni OVP bu beklentiyi karşılamak zorunda" diye konuşuyor.
Türkiye'de büyümenin yüzde 5,5 seviyesine yükseltilmesi gerektiğini, bu arada yüksek enflasyonun da düşürülmek zorunda olduğunu dile getiren Bolgün, şöyle konuşuyor:
"Hem büyümek hem de enflasyonu düşürüp işsizliği patlatmamak için çok dengeli bir program yürütmek gerekiyor. Şimşek ve ekibinin bu ne kadar başarabileceğini izleyeceğiz. Bütçe gelirlerini artırmak için kamuda ne tür tasarruf önlemleri alınacak, vergi sisteminde ne tür değişikler olacak, bunların hepsini OVP'de görmemiz gerekir. Aksi takdirde yeni OVP'nin de diğerleri gibi pek bir anlamı olmaz."
Borsada yatırımcı sayısı rekor kırdı
Öte yandan yeni OVP'nin yatırımcıların Türkiye'ye bakışında ve Türk piyasalarına güvende olumlu değişiklikler yaratacağını düşünenler de var.
DW Türkçe'ye konuşan Sermaye Piyasaları Danışmanı Yunus Kaya, seçim sonrasında yatırımcıların Türkiye ekonomisinin geleceğine daha pozitif yaklaştıklarını söylüyor. Kaya, "Son 5 yılda 10 milyar dolarlık yabancı çıkışı olan borsaya Cumhuriyet tarihinin en güçlü yabancı sermaye akımlarından birini yaşıyoruz. Mayıs ayındaki seçimlerden sonra geçen iki ayda 2 milyar dolarlık borsaya yabancı girişi oldu. Üstelik bu girişler sadece borsaya yönelik olmadı. Türkiye'nin yurtdışında ihraç ettiği Eurobondlara da hücum yaşandı" diyor.
Merkezi Kayıt Kuruluşu'nun (MKK) sosyal medya hesabı Twitter üzerinden yaptığı paylaşımda da borsada yatırımcı sayısındaki rekor değişim ortaya kondu. Buna göre, pay senedi bakiyeli yatırımcı sayısı, 15 Ağustos itibarıyla 5 milyon 636 bin 160'a ulaşarak rekor seviyeye çıktı. Yıllık yatırımcı sayısındaki yükseliş 3 milyon 3 bin 214 olurken, bu durum yüzde 114,06'lık artışa işaret etti. Aylık bazda bakıldığında da borsada yatırımcı sayısı, yüzde 27,54 artarak yatırımcılara 1 milyon 216 bin 954 kişi eklendi.
"İyimser beklentiler artıyor"
Seçim sonrasında 700 seviyesini gören Türkiye'nin kredi risk priminin (CDS) de 400'ün altına gerilediğini hatırlatan Kaya'ya göre, 4 Haziran'da ekonomi yönetiminin başına Mehmet Şimşek'in getirilmesi, Merkez Bankası Başkanı ve 3 yardımcısının değiştirilmesi Türkiye'ye yönelik iyimser beklentileri artırmış durumda.
Ekonominin farklı kesimleri ile görüşmeler yapılmasının ardından eylül ayında OVP sonrasındaki uygulamalar ile Türkiye'nin son zamanlarda patinaj yaptığı ekonomide bir yükseliş dönemine girebileceğini dile getiren Yunus Kaya, şu değerlendirmeleri yapıyor:
"Doğrusu yabancı yatırımcılar da bunu önden satın alıyorlar. Son 5 yılda önce çıkan kar ederken, artık önce giren kar ediyor diyebiliriz. Borsa açısından bakarsak yabancı kanalından sürekli para girişi, düzeltmeleri bile kısa tutup yükseliş trendinin soluksuz devamına yol açtı. Borsa tarihi zirvesini bile geçtikten sonra 2 ayda yüzde 36 yükselmiş durumda. Özellikle ABD seans başlangıç saatinde gelen yabancı alımları bize bu temponun kolay durulmayacağını gösteriyor."
"Not artışı olursa Papua Yeni Gine seviyesine çıkarız"
Bu arada uluslararası kredi derecelendirme kuruluşu Moody's, geçen hafta Türkiye'nin ortodoks politikaları hayata geçirmesi durumunda not artışı yapılabileceği sinyalini verirken bu hafta içinde ise Türk bankalarının görünümünü 'negatif'ten 'durağan'a çevirdi.
Moody's'in not artışının beklenen not artışlarının ilki olabileceğini öne süren Yunus Kaya, "Çünkü 3 kurumdan biri not artıracaksa, ilk artıranın Moody's olması en doğalı olur. Ancak halen Türkiye'nin gidecek çok yolu var. Türkiye, şu anda Moğolistan ve Mısır ile aynı notlara sahip. Eğer Moody's bir kademe iyileştirirse; Papua Yeni Gine, Kamboçya ve Kenya ile aynı not düzlemine gelmiş oluruz" şeklinde konuşuyor.
